Frassino, carpino, faggio, nocciolo e betulla, tagliati ed accatastati ad arte, sono gli ingredienti di un rituale millenario tipico della Montagna alta del carbon, come veniva chiamato una volta l’Altopiano della Lessinia: la Khollgruabe – la Carbonara – era il procedimento con cui i vecchi Cimbri veronesi producevano il carbone che poi rivendevano nelle città delle valli venete fin dal Medioevo.
Un camino di terra da riempire con braci e pezzetti di legno verde, una combustione lenta sorvegliata dai carbonai giorno e notte, perché tutto si svolgesse secondo le ligie regole del carbone, erano un vero e proprio rituale dell’antico oro cimbro.

’Z iz gest da eltarste von arbatn boda soin khennt gemacht aft ünsar hoachebene, un boda hatt zuargemacht rivan di earstn laüt, un furse iz o gest da earst arbat boda iz gånt vorlórt vor hèrta. ’Z iz romài darkhennt, nå alln in studie boda soin khennt gemacht vo dar Soprintendenza ai Beni Archeologici vo dar Provìntz vo Tria un von Dipartimento vo Scienze dell’Antichità vo dar Università vo Padova, ke sa tausankhunzboahundart djar vor Gottarhear afti hoachebene soinda gest ploas övan boda soin khennt gemacht un genützt auzzoschmèltza in khupfar von khnottn. A par tausankhar djar spetar afti ünsarn pèrng hattma bidar ågeheft z’sega tempfan da un danå, neméar vor di forne von khupfar ma vor in kholl. Ünsarne beldar vo puach, esch un håmpuach håm gètt daz djüst holtz boma hatt gehatt mångl zo macha in kholl, daz sbartz gòlt boda in tal un fin in di stattn håmsa genützt azpe in tà vo haüt in petròldjo.
Ma pròpio pinn petròldjo spetar dar kholl hatt vorlórt vèrt, un di khollgruam soin gånt laise laise sparìrante, un pitt disan ’z gebizza von laüt afti tèknike un afti matardjél boda soin khennt genützt auzomachase. 
In tà vo haüt di laüt boda khånen aumachan a khollgruabe, zeltmase aftnar hånt alùmma un vor ditza mochpar nètt lazzan vorlìarn baz sa bizzan un allz bazzaz mang lirnen. 
Ummadar vo disan iz dar Nello Boschi vo Ljietzan, in Lessinia, bodar aumacht alle djar pittar hilfe vo soin sunn Giorgio, a khollgruabe azpe ma hatt usitàrt tüan bobràll afti zimbarn pèrng. Vor a par djar, di zboa månnen soin zuarkhent atz Lusérn o, zo macha au a khollgruabe in spòrtplatz nåmp dar Kirch. Ploaze laüt soin gest zuargerift z’ sega, furse vor da earst bòtta o, da schümma un bichtege traditzióng von zimbarn boda nètt schöllat gian vorlórt.

AvT