Dar libar von Prof. Leo Spitzer iz khent auzgedrukht mearar vert, da earst bòtta atz taütsch ’z djar 1921 (Italienische Kriegsgefangenenbriefe, Bonn: Hanstein, 1921) un in Beleschlånt zboa vert pinn titl „Lettere di prigionieri di guerra italiani: 1915-1918“ (Ed.: Bollati Boringhieri, 1976; Ed.: Il Saggiatore, 2016).

 

Lai vert saitma khent zo darvéra ke in libar steata drinn a lettar geschribet azpe biar vor hundart djar! Di lettar (odar kartolìna), iz khent geschribet durånte in earst bèlt kriage von ar lusérnaren bo da iz gest profuga a Schwaden in Boemia un hatt geschribet inar lusérnaren bo da iz gest a Firenze. ’Z lånt Schwaden iz gest untar in Reich un in ta’ vo haüt hoastz Svadov un steat in di Tschekài. Di kartolìna heft å asó:

Cara A.
I machas bissan che bior alle stian gerecht on osò sperarbar von aüch o. Balda dar A. is partirt vo dä issar gant gerade catria, on zem chatar gevuntet Sp. o. Dunque seandre Zboa sain cherta gebest potnandar ......On se sogetarn sraiba ma de cartolin gian fin bo da is la censura on dopo sem formarn sase….
.....Da noi tutti saluti e baci specialmente da A. e P. aff vostra C.

Von sèll biane bo da iz khent geschribet, vorsteatma ke sa vor hundart djar soinda khent genütz vil börtar atz belesch. ’Z soinda gest khummane regln zo schraiba, ma, ma vorstéat allz. Ber ’z hatta geschribet hatt genützt a "z" in bort "zem" asó azpe ma nützt in ta' vo haüt pittn naüng regln vo dar grammatica.
Ma in ta' vo haüt saibar no guat zo schraiba na lettar? ’Z iz a baila ke i vorsmarz! In ar bòtta, benn moi nona iz gest a diarn, hatma hèrta geschribet vil. Benn a pua hatt gepualt inar diarn hattarar geschribet gearn; azta ummandar iz gånt soldàdo hattar geschribet alle bochan un di püalen iz hèrta gest sèmm zo paita azta rif di post un benn ’z izzar gerift ’z lettarle izzese gelekk in an kantöule un gelest un bidar gelest pinn hèrtz bo da hatt gemèkket starch. In ta' vo haüt gloabe ke palle ventma njånka neméar zo khoava di kart zo schraiba, umbrómm di laüt soinse vorgèzzt bi ma tüat. ’Z iz allz au pa telefonì bo ma drukht ploaz botüla un iz lai getånt ... vort geschikht gåntze pefèldar.
Di kartolìna vo vor hundart djar iz khent gevuntet un matmase lesan no est, ma allz daz sèll bo bar schraim pinn computer odar pinn telefono in social network un att whatsapp bart gian vorlórt? I gloabe ke baz da håm khött di altn Römar "verba volant, scripta manent" (ren flattart, schraim steat) in ta’ vo haüt varlért neméar, baz ma schraibet o, flattart vort.


S.F.